12 november 2014 t/m 6 januari 2015
Prentenkabinet 1800–1900
Het Rijksmuseum toont een aantal prenten over het ontstaan van Zwarte Piet vanaf het midden van de 19de eeuw. De presentatie laat zien dat de beeldcanon van ‘Sinterklaas en Zwarte Piet’ door de eeuwen heen aan vele veranderingen onderhevig is geweest, vanaf het moment dat Sint Nicolaas voor het eerst in z’n eentje Nederland aandeed.
De komst van Zwarte Piet aan de zijde van Sinterklaas in 19de-eeuwse prenten
Vóór 1850 moest Sinterklaas alles alleen doen, van cadeaus uitdelen tot kinderen in de zak stoppen. Sint leek bovendien aan het begin van de 19de eeuw meer op een kruisridder, rijdend op een ezel of zwevend op een gevleugeld paard, die kinderen een flink pak rammel kon geven.
Radicale wijziging
Pas vanaf de eerste helft van de 19de eeuw kreeg de Goedheiligman, in het boekje Sint Nikolaas en zijn knecht, een helper naast zich, eerst alleen aangeduid met ‘zijn knecht’, pas later met ‘Zwarte Piet’. De auteur van dit immens populaire werkje, het Amsterdamse schoolhoofd Jan Schenkman, veroorzaakte daarmee een radicale wijziging in het leven van de Sint. Daarbij had de 19de-eeuwse Zwarte Piet soms een lichte, soms een getinte en soms een donkere huidskleur. De ene keer was hij vriendelijk, maar zo nu en dan boosaardig en zelfs agressief, karaktertrekken die soms óók aan Sint werden meegegeven.
Wilt u meer weten over de Geboorte van Zwarte Piet in het Rijksmuseum Amsterdam?
